Η Οστεοπόρωση είναι ένα μεταβολικό νόσημα των οστών κατά το οποίο με την πάροδο του χρόνου έχουμε απώλεια της πυκνότητας του (σπογγώδους) οστού. Απόρροια αυτού είναι η προδιάθεση για πρόκληση παθολογικών καταγμάτων με ακόμα και χαμηλής ενέργειας μηχανισμό τραυματισμού (για παράδειγμα μια πτώση εξ΄ ιδίου ύψους), σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος με συχνότερη εμφάνιση στο ισχίο, τον καρπό, τον ώμο και τη σπονδυλική στήλη

Ποιους αφορά η οστεοπόρωση;

Η οστεοπόρωση αφορά μεγάλη μερίδα του πληθυσμού και όχι μόνο τις γυναίκες ή τους ηλικιωμένους ασθενείς. Η ηλικία είναι καθοριστικός παράγοντας καθώς η πιθανότητα να εμφανιστεί αυξάνεται μετά την ηλικία των 50 ετών. Στις γυναίκες αυτό συμβαίνει μετά την ηλικία της εμμηνόπαυσης. Εκτός από αυτά υπάρχουν ανεξαρτήτως ηλικίας προβλήματα υγείας και παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξή της.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου; Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιες περιπτώσεις που επιβάλλεται ο έλεγχος παρουσίας οστεοπόρωσης:

• Ορμονικές διαταραχές (πρόωρη εμμηνόπαυση, αμηνόρροια, χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στον άντρα)

• Θυρεοειδοπάθειες, Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου Ι και ΙΙ

• Διαταραχές του μεταβολισμού του Ασβεστίου

• Διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος (Κοιλιοκάκη, φλεγμονώδη νόσος του εντέρου) και άλλα σύνδρομα δυσαπορρόφησης

• Φαρμακευτική αγωγή (κορτιζόνη - στεροειδή, ΧΜΘ)

• Διατροφικές διαταραχές (ανορεξία, βουλιμία)

  
  

Άλλες προϋπάρχουσες παθήσεις (νεοπλασίες όπως καρκίνος του μαστού και του προστάτη, ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης, ηπατοπάθειες, λέμφωμα και πολλαπλούν μυέλωμα κ.α )

Άλλοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψιν στην πιθανότητα ύπαρξης οστεοπόρωσης:

• Οικογενειακό ιστορικό (κάποιος κοντινός συγγενής με ιστορικό παθολογικού κατάγματος)

• Ατομικό ιστορικό προηγούμενων καταγμάτων

• Κατανάλωση αλκοόλ , κάπνισμα , έλλειψη άσκησης (ιδίως λόγω παθολογικών αιτιών όπως Parkinson, Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο, Μυϊκή δυστροφία, Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα κα).

  
  

Πώς καταλαβαίνω ότι πάσχω από οστεοπόρωση, ανεξάρτητα από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου;

Δυστυχώς η οστεοπόρωση είναι μια σιωπηρή νόσος. Η απουσία συμπτωμάτων είναι χαρακτηριστική μέχρι την εμφάνιση παθολογικού οστεοπορωτικού κατάγματος. Εφόσον υφίστανται ήδη μεταβολές στη δομή των οστών λόγω της οστεοπόρωσης μπορούν να εκδηλωθούν όταν αυτά αφορούν τη σπονδυλική στήλη συμπτώματα όπως πόνος στην πλάτη και τη μέση, κύφωση ή σκολίωση, απώλεια ύψους και καμπούριασμα. Συνήθως αυτό σημαίνει παρουσία συμπιεστικών καταγμάτων στα οστά της σπονδυλικής στήλης και αυτό αποτελεί σύνηθες αποτέλεσμα και στην κλινική πράξη το βλέπουμε συχνά σε ασθενείς ηλικιωμένους που για χρόνια είχαν παραμείνει χωρίς διάγνωση και θεραπεία.

Πώς γίνεται η διάγνωση της οστεοπόρωσης;

Η διάγνωση γίνεται με ΜΕΤΡΗΣΗ ΟΣΤΙΚΗΣ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑΣ (BMD/ΜΟΠ ,ΟΣΤΙΚΗ ΠΥΚΝΟΜΕΤΡΙΑ ΜΕ ΜΕΤΡΗΣΗ DXA), μια μέθοδος ασφαλής αξιόπιστη και ανώδυνη. Πρόκειται για ακτινολογικό έλεγχο που γίνεται σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος (συγκεκριμένα στη σπονδυλική στήλη, σε 3 σπονδυλικά σώματα και στο ισχίο, αυχένας του μηριαίου οστού).

Επιπλέον εξετάσεις που χρειάζονται μπορεί να περιλαμβάνουν αιματολογικό και απεικονιστικό έλεγχο και σαφώς λήψη ατομικού και οικογενειακού ιστορικού.

• Βασικές ελάχιστες εξετάσεις Ε/Ε: Ασβέστιο ορού, Φώσφορος Ορού, Γενική Αίματος, ΤΚΕ, Κρεατινίνη ορού, ΑLP, TSH, 25(OH) Vit D ορόυ, Ασβέστιο Ούρων 24 h

• Ειδικές εξετάσεις: PTH, Τεστοστερόνη ορού, Ηλεκτροφόρεση λευκωμάτων ορού, Τρυπτάση ορού, Ανοσοηλεκτροφόρηση ορού/ούρων, Κορτιζόλη ούρων 24h, Anti-tTG

Ποια είναι η θεραπεία της οστεοπόρωσης;

Η θεραπεία της οστεοπόρωσης βασίζεται στο ιστορικό του ασθενούς, στον κίνδυνο που διατρέχει να υποστεί κάταγμα και σαφώς στα αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων και είναι εξατομικευμένη.

Σε περιπτώσεις ασθενών χωρίς εμφανή διαταραχή του BMD όταν ο κίνδυνος κατάγματος δεν είναι μεγάλος και όταν δεν προϋπάρχει κάταγμα χαμηλής βίας τότε η αντιμετώπιση- πρόληψη ξεκινάει με απλές αλλαγές στις καθημερινές δραστηριότητες όπως προαναφέρθηκαν.

Σε περίπτωση σαφούς διάγνωσης οστεοπόρωσης τότε η αγωγή είναι φαρμακευτική. To ίδιο ισχύει και σε περίπτωση οστεοπενίας με αυξημένο κίνδυνο κατάγματος σε συσχετισμό με την ηλικία. Αντίστοιχα η παρουσία ιστορικού κατάγματος χαμηλής βίας (σπονδυλικού, ισχίου ή αλλού) θέτει ένδειξη έναρξης αγωγής.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι τα διφωσφονικά, το στρόντιο, οι εκλεκτικοί τροποποιητές των υποδοχέων των οιστρογόνων, η τεριπαρατίδη και η δενοσουμάμπη. Η επιλογή της αγωγής γίνεται εξατομικευμένα, και υπό παρακολούθηση από τον θεράποντα, για συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα και βάση αμιγώς ιατρικών κριτηρίων. Θα πρέπει να ακολουθούνται οι ιατρικές οδηγίες για τον τρόπο χορήγησης. Στην φαρμακευτική αγωγή πιθανώς να γίνει συγχορήγηση ασβεστίου και βιταμίνης D.

Δεν πρέπει να αμεληθεί σε καμία περίπτωση, η τακτική επανεξέταση για την επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητας της αγωγής και την εξέλιξη της νόσου καθώς και για την διαπίστωση παρουσίας παρενεργειών που σχετίζονται με την χορήγηση των χορηγούμενων φαρμάκων.

Ποια είναι η πρόληψη για το κάταγμα στην οστεοπόρωση;

Το πρώτο βήμα σαφώς είναι η έγκαιρη διάγνωση και φαρμακευτική θεραπεία της προδιάθεσης προς το κάταγμα. Σαφώς πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας σε μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση της πιθανότητας τραυματισμού.

Εδώ τίθεται ένα βασικό ζήτημα που αφορά το επίπεδο δραστηριότητας. Η λογική θα έλεγε ότι ο περιορισμός της δραστηριότητας είναι η καλύτερη άμυνα για να ελαχιστοποιήσουμε το ενδεχόμενο τραυματισμού σε ευπαθείς ομάδες. Πρέπει να γίνει όμως κατανοητό ότι το οστό είναι ένας δυναμικός σχηματισμός που προσαρμόζεται στο έργο με το οποίο τον επιφορτίζουμε. Βρίσκεται σε μια διαρκή ισορροπία αναδόμησης και η δραστηριότητα είναι αυτό που προάγει την ενίσχυση του. Στην οστεοπόρωση η αποδόμηση είναι αυτό που κερδίζει με αποτέλεσμα τη μειωμένη αντοχή. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο είναι πολύ σημαντικό να ασκείστε. Η ήπια καθημερινή γυμναστική όπως το περπάτημα μειώνει τον κίνδυνο, καθώς αυξάνει την ισορροπία, τη δύναμη, και την αντοχή. Συνιστώ λοιπόν να γυμνάζεστε τακτικά, να περπατάτε και να διατηρείτε φυσιολογικά επίπεδα του σωματικού σας βάρους. Να αποφεύγεται το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ, αφού δρουν αρνητικά στην προαναφερθείσα ισορροπία.

Κάποιες απλές τροποποιήσεις στην καθημερινή πράξη που μπορούν να βοηθήσουν στο κομμάτι της πρόληψης σε ηλικιωμένους ασθενείς με κινητικές δυσκολίες:

• Προτιμήστε μαλακές σόλες παπουτσιών και αποφύγετε τακούνια και ασταθή υποδήματα. Το ίδιο προσεκτικοί πρέπει να είστε και στο χώρο του σπιτιού, καθώς θα πρέπει να απομακρύνετε κάθε πιθανή αιτία που μπορεί να σας κάνει να πέσετε, όπως έπιπλα στη μέση ενός διαδρόμου, καλώδια ή μικροαντικείμενα στο πάτωμα.

• Επίσης, τοποθετήστε τα οικιακά αντικείμενα που χρησιμοποιείτε πιο συχνά σε προσβάσιμα σημεία, ώστε να μην χρειάζεται να κάνετε απότομες κινήσεις ή να ανεβείτε σε ύψος για να τα φτάσετε.

• Τέλος, φροντίστε το σπίτι σας να φωτίζεται επαρκώς, ακόμη και κατά τη διάρκεια της νύχτας, ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο να σκοντάψετε ή να πέσετε, αν για παράδειγμα ξυπνήσετε και σηκωθείτε απότομα από το κρεβάτι.

Όσο αυξάνεται η ηλικία αυξάνονται και οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση οστεοπόρωσης. Επιβάλλεται ο τακτικός έλεγχος στο γιατρό σας για να μετρηθεί η οστική πυκνότητα και να υπολογιστεί η πιθανότητα κατάγματος. Το ίδιο ισχύει και στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες καθώς και στην περίπτωση ύπαρξης κάποιου από τους προαναφερθέντες παράγοντες κινδύνου.

Ο ρόλος της άσκησης στην πρόληψη της οστεοπόρωσης

Η άσκηση είναι απαραίτητη τόσο για την πρόληψη όσο και για τη διαχείριση της οστεοπόρωσης. Ενώ η οστεοπόρωση μπορεί να αναπτυχθεί από διάφορους παράγοντες, ο καθιστικός τρόπος ζωής με λίγη σωματική δραστηριότητα αυξάνει τον κίνδυνο.

Η βελτίωση των επιπέδων της φυσικής δραστηριότητας και των τύπων ασκήσεων που εκτελείτε μπορεί να βελτιώσει την οστική σας πυκνότητα και ενδεχομένως να αναστρέψει την έκταση της οστεοπόρωσης καθώς δημιουργείτε νέα, υγιή οστά.

1. Επιλέξτε ασκήσεις με βάρη. Τα άτομα με οστεοπόρωση θα πρέπει να επικεντρωθούν σε ασκήσεις με βάρη για την ανάπτυξη πιο δυνατών οστών.

2. Περπάτημα, πεζοπορία, αναρρίχηση σκαλοπατιών, και χορός

3. Προπόνηση με αντιστάσεις. Η προπόνηση δύναμης ή η προπόνηση με αντίσταση το σωματικό σας βάρος, τα βάρη ή τις ζώνες αντίστασης μπορεί να είναι ευεργετικές και για τα οστά. Ασκήσεις όπως squats, step ups και προβολές ενσωματώνουν όλες τις κινήσεις που φέρουν βάρος με πολλούς μύες του κάτω μέρους του σώματος να συνεργάζονται.

4. Χτίστε δύναμη σε 3 βασικά σημεία. Η σπονδυλική στήλη, το μηριαίο οστό και ο καρπός είναι από τις πιο κοινές θέσεις για κατάγματα για άτομα με οστεοπόρωση επομένως η οικοδόμηση δύναμης σε αυτές τις περιοχές είναι το κλειδί. Ασκήσεις ενδυνάμωσης της κοιλιάς που συμβάλλουν στη σταθερότητα του πυρήνα μπορούν να βοηθήσουν στη σταθεροποίηση και την προστασία της σπονδυλικής στήλης. Και οι ασκήσεις ενδυνάμωσης του ισχίου που ενισχύουν τους γλουτούς μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία του μηριαίου οστού.

Οι 5 τροφές που βοηθούν στην πρόληψη της οστεοπόρωσης

1. Γιαούρτι και τυρί. Πλούσια σε ασβέστιο και η βιταμίνη D.

2. Κοτόπουλο και αυγά. Εκτός από το ασβέστιο και τη βιταμίνη D, βιταμίνη Κ-2, απαραίτητη για την υγεία των οστών.

3. Ντομάτα. Πλούσια σε λυκοπένιο.

4. Τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση. Τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση όπως το ξινολάχανο, το κεφίρ και το kimchi.

5. Μπύρα. Πλούσια σε πυρίτιο και βόριο.